Características do contexto educativo 

O colexio de educación especial O Pedroso é un centro docente público dependente da Consellería de Cultura, Educación e Universidade, deseñado para alumnos que presentan trastornos graves de conduta (Trastorno negativista desafiante, trastorno disocial). É un recurso específico para aquel alumnado ante o que o contexto educativo ordinario –escola e familia⎯ fracasou nos obxectivos de educación, socialización e de benestar mental. Está situado en Santiago de Compostela pero por ser único nas súas características o alumnado procede de toda Galicia.

O colexio, con capacidade para 12 alumnos/as que se escolarizan en réxime de internado, ofrece un modelo mixto médico-pedagóxico cuns programas médico-psico-educativos específicos avaliados por experiencias previas, cunha oferta curricular aberta e flexible, cunha metodoloxía cooperativa, tanto no funcionamento interno como nas formas de convivencia e orientación pedagóxica, e cun programa de modificación da conduta deseñado para que o alumnado acade o obxectivo global de “educación-integración-adecuación para a vida”.

Tendo en conta este contexto educativo no que o alumnado (tanto de educación primaria como de educación secundaria) procede dunha historia de desescolarización por comportamentos disruptivos graves, a tarefa pedagóxica debe ir encamiñada non só á adquisición de competencias clave senón que presenta outros obxectivos como: 

• Eliminación dos comportamentos disruptivos.
• Adquisición de estratexias prosociais.
• Integración nos ámbitos ordinarios.

En definitiva, unha educación inclusiva. 

As tarefas dos e das educadoras e demais persoal técnico e escolar

 Poderían resumirse todas as características que fan necesaria a intervención con alumnado que presenta trastornos graves de conduta como “colaboración multiprofesional”. No colexio O Pedroso conviven na intervención educativa co alumnado, persoal docente, persoal auxiliar coidador, persoal educador, e psicólogo clínico do SERGAS, pero se nos centramos nas características propias que a equipa docente desenvolveu para o traballo nos proxectos colaborativos estas son: 

• Comunicación: manter un elevado nivel de comunicación cotiá, tanto nos encontros improvisados como no encontro planificado, permitindo abordar abertamente aspectos relativos ao proxecto. 
• Decisión: apoiarse no consenso e no intercambio grupal, así como no exercicio da autonomía e responsabilidade persoal e na autoridade e xerarquía cando a situación o requira.
• Coordinación: fundamental no senso de acadar eficiencia nas actuacións.
• Responsabilidade: considerar os perfís profesionais cun equilibrio na adxudicación de tarefas entre intereses e eficacia.
• Rendibilidade: que as iniciativas individuais revertan no beneficio do grupo e viceversa. 
• Funcionalidade: coa creación de miniequipos que dean resposta a necesidades específicas.
• Produtividade: creación de materiais, instrumentos… que revertan no grupo. 
• Protocalización: aplicación do programa de modificación de conduta
• Identidade: mantemento dunha identidade compatibilizada coa inserción no conxunto. 
• Dinamismo: capacidade para o cambio e rectificación.

O proxecto colaborativo como estratexia didáctica

Desde hai dez cursos comezamos a traballar de xeito colaborativo, primeiro establecendo un centro de interese para cada curso escolar, de maneira que todo o alumnado se sentise como parte dun todo independentemente do seu nivel curricular ou da materia a traballar. Pouco a pouco percibimos que esta metodoloxía de traballo en equipo resultaba perfecta para a construción de coñecementos e a adquisición de competencias e habilidades sociais. 

Ao longo dos proxectos, fómoslle dando forma e organizando as estratexias de traballo no Proxecto Colaborativo, formando pequenos grupos mixtos e heteroxéneos tanto de idade como de nivel curricular, incluso de etapas educativas distintas, en todas as ocasións que puidemos percibir que os alumnos traballaban de forma coordinada entre si. Houbo que coidar dous aspectos moi importantes no deseño destes grupos: que os obxectivos dos participantes estivesen estreitamente vinculados, e que o sistema de interaccións fose coidadosamente deseñado.

Así conseguimos, nun alto grao, os obxectivos que perseguiamos: 

• a interdependencia positiva: a consecución dos obxectivos depende do traballo de todos os integrantes do grupo.
• responsabilidade individual e grupal: compromiso de grupo, de modo que todos asumen a responsabilidade de alcanzar os obxectivos grupais e compromiso individual, que significa que cada un se responsabilizará dos obxectivos propios.
• interacción estimuladora: os alumnos promoven o éxitos dos demais, xa que os traballos alcanzan resultados positivos grazas ao esforzo e ás contribucións conxuntas.

Cómpre salientar que por motivos pedagóxicos e loxísticos a duración das clases, o horario, as materias que se imparten e os agrupamentos son moi diferentes aos dun centro ordinario, sendo a atención que recibe o noso alumnado individualizada. Así mesmo, debido ás características do noso colexio, nalgunhas sesións coinciden, ademais, alumnos de diferentes cursos e idades como circunstancia da heteroxeneidade dos agrupamentos.

Inspirándonos ademais nos principios do Plan Lía de Bibliotecas Escolares, enseguida descubrimos que a biblioteca de centro, a nosa Pedroteca podía ser o eixe dinamizador deste método de traballo. Porque os desafíos do Plan Lía eran e son tamén os nosos: 

• Que a Pedroteca sexa verdadeiramente inclusiva, para unha mellor atención á diversidade.
• Que a Pedroteca sexa un centro creativo de aprendizaxes, un verdadeiro laboratorio.
• Que a Pedroteca sexa un centro de alfabetizacións múltiples, que contribúa á mellora das capacidades lectoras do alumnado e a avanzar na incorporación da lectura dixital.
• Que a Pedroteca contribúa ao desenvolvemento das competencias ALFIN/AMI do noso alumnado.
• Que a Pedroteca contribúa a fomentar as aprendizaxes por proxectos e outras metodoloxías activas e colaborativas.

O caracter interdisciplinar dos nosos proxectos

A continuación explícanse máis detalladamente dous dos proxectos que desenvolvemos, presentando a estrutura do proxecto, a súa interdisciplinariedade e as actividades levadas a cabo. 

Proxecto colaborativo “Aos catro ventos”

De seguido podemos ver algunhas imaxes do traballo realizado:

Proxecto colaborativo “A arte de… II”

De seguido podemos ver algunhas imaxes do traballo realizado:

Todos os Proxectos Colaborativos desenvolvidos durante estes dez cursos pódense consultar ao completo na nosa web e nas seguintes ligazóns:

• Proxecto Colaborativo “A Arte de…I”
• Proxecto Colaborativo “A Arte de…II”
• Proxecto colaborativo “Aos catro ventos”
• Proxecto Colaborativo “Se as follas falaran…”
• Proxecto Colaborativo “Se as follas falaran…II”