Poñéndonos no seu lugar.

É o teu primeiro día nun novo colexio, nun novo destino, nova cidade. Vas cedo á parada de autobús porque queres chegar con tempo e causar boa impresión, pero non entendes por onde vai a liña que revisaras días antes no teu teléfono. Cando consegues subir ao autobús, chegas ás presas e nerviosa. Entras no colexio perdida e alguén sen dicirche nada cóllete do brazo e lévate a unha sala. Sen darche un saúdo, alguén di que é hora de traballar e a continuación soa un timbre moi molesto que te atorda aínda máis. Non entendes nada, estás perdida e bloqueada. Como nos sentiriamos nesa situación? Pensemos como sería a situación se a información do transporte fose máis accesible, se ao chegar o edificio, as estancias e os recorridos dentro do centro estivesen sinalizados e fosen comprensibles para ti, e unha persoa che explicase as túas funcións e che dese apoio nos primeiros días. Seguro que a túa comodidade e experiencia serían diferentes.

Que é o trastorno do espectro do autismo (TEA)

A María fascínalle a historia e búscanos para falarnos unha e outra vez da Revolta dos Irmandiños; Sara non come alimentos de cor vermello no comedor; Carlos, un neno con pouca intención comunicativa, xoga de forma repetitiva co seu obxecto favorito no recreo, e Javier, que necesita uns cascos inhibidores de ruído algúns momentos do día. Que teñen en común estes alumnos e alumnas?

A resposta podería ser que todos comparten dificultades na relación e na comunicación social e pouca flexibilidade no pensamento e na conduta, características do TEA que poden expresarse de maneiras moi diferentes.

O TEA pódese definir por condutas observables como: a necesidade de invariabilidade, o medo aos cambios, o déficit nas habilidade no uso e comprensión da linguaxe, os intereses limitados, o uso peculiar e inadecuado dos obxectos, as estereotipias, os trastornos sensoriais, dificultades sociais que se manifestan a través das súas dificultades para iniciar e manter a interacción para poder empatizar, contextualizar e resolver problemas…

A heteroxeneidade coa que se manifesta o TEA fainos reflexionar sobre a especificidade das necesidades de apoio, sabendo que cos apoios necesarios calquera persoa con TEA pode chegar a desenvolver unha vida satisfactoria. Canto maior é a calidade dos apoios, mellores son as vidas que hai detrás. Para iso é necesario coñecer os elementos que cada persoa considera imprescindibles para o desenvolvemento da súa vida, e ter en conta de maneira sistemática as preferencias, necesidades e intereses prioritarios para promover o logro de metas individuais e a mellora da satisfacción persoal desde unha perspectiva integral.

Como dicía Ángel Rivière, “Para educar as persoas con autismo non basta con coñecer e aplicar unhas determinadas técnicas, senón que é necesario tratar de comprender que é ser autista”.

Algún dato sobre o TEA.

Aínda non é posible determinar unha causa única que explique a orixe do TEA, pero contamos con evidencia científica que avala unha forte implicación xenética. Ademais considérase que factores ambientais poderían tamén estar influíndo, pero a investigación non determinou con total evidencia en que medida estes factores poden estar influenciando o desenvolvemento do TEA.

Nas últimas décadas a prevalencia TEA incrementouse significativamente. No momento actual, falamos de 1 caso por cada 100 nacementos (Autismo Europa, 2015), o que cifraría en máis de 450.000 persoas con TEA en España e de 27.000 persoas en Galicia. Pero outros estudos establecerían esta prevalencia en 1 de cada 54 nenos e nenas de 8 anos de idade, seguindo a análise de datos do 2016 publicada en marzo de 2020 polo CDC (Centers for Disease Control and Prevention). Sabemos que o alumnado con TEA aumentou no noso país un 8,07 % no último curso escolar 2020-2021 (Confederación Autismo España).

O TEA está presente en todas as etnias, grupos raciais e socioeconómicos. En relación ao xénero, ata hai pouco considerábase unha proporción entre homes e mulleres de 4 a 1. Pero esta proporción está a mudar. Falamos de que unha gran parte de alumnas no espectro en escolarización ordinaria non foron aínda detectadas.

A Federación Autismo Galicia

Desde a Federación Autismo Galicia, co compromiso das 16 entidades que a integran, levamos máis de 25 anos promovendo o coñecemento e a comprensión do TEA. Para iso, realizamos diversas iniciativas no ámbito da educación baixo un valor técnico específico e especializado. As entidades da Federación Autismo Galicia ofrecen diferentes servizos de apoio e axuda mediante o asesoramento de estratexias educativas, así como centros de educación especial.

Invitámosvos a coñecer máis desta rede e os apoios que prestamos ao longo do ciclo vital das persoas con TEA en www.autismogalicia.org

Un compromiso de todos e todas:

Escoitamos inquietudes, queixas e temores que expresan con preocupación moitas mestras, mestres e docentes; uns séntense desbordados pola presenza dun neno ou nena con autismo e os problemas de comportamento na súa aula, outros pregúntanse sobre a ética e pensan que non atenden convenientemente nin a uns nin a outros; recoñecemos a soidade moitas veces nos titores ou titoras. Escoitamos preocupacións, sentimentos de incomprensión e cansazo das familias. Pero, se algo temos que ter claro, é que, para impulsar o desenvolvemento dunha persoa con TEA, o compromiso é de todos: alumnado, escola, familia e redes de apoio que acompañan os rapaces e rapazas con TEA, como é o movemento asociativo. Temos que despoxarnos do saber e das experiencias previas e usarnos como bastón de apoio.

Comprendendo, atendendo e apoiándonos iniciamos un compromiso do cal necesitamos seguir responsabilizándonos todos, nun exercicio común de participación, tolerancia e respecto, no cal logremos unha concienciación global sobre a necesidade de alcanzar un obxectivo que non é outro que mellorar a calidade de vida das persoas con autismo e as súas familias. Isto non será posible senón coa axuda de todos e, como diría Peter Vermulen, non é o obxectivo conseguir persoas “menos autistas” senón “autisticamente felices”